Eleştirinin Anatomisi

 Dünya edebiyat eleştirisi literatürüne önemli katkılarda bulunan Northrop Frye’ın, bugün artık “kült” kabul edilen eseri Eleştirinin Anatomisi artık Türkçe’de. Bu eser, Frye’ın kendi deyimiyle, “edebi eleştirinin kapsamı, kuramı, prensipleri ve tekniklerine toplu bir bakış sağlama olasılığı üzerine, sözcüğün tam anlamıyla bir deney ya da tamamlanmamış bir girişim”dir. Özellikle eleştirmenlerin ve edebiyat öğrencilerinin “uygulamalı bir fayda” sağlamalarını hedefleyerek kaleme aldığı bu dört büyük denemesinde Frye edebiyat eleştirisinin sadece edebiyatla kısıtlı düşünülemeyeceğini ortaya koyuyor. Frye, edebiyat eleştirisini “Yaratma ve bilgi, sanat ve bilim, mit ve kavram arasındaki kopmuş ilişkileri yeniden üreten bir faaliyet” olarak görüyor. Kitabın, “Dört Deneme”yi kavrayan ve düşünsel bağlamına yerleştiren önsöz ve sonuç bölümleri, Frye’ın bu anlayışını tüm derinliğiyle ortaya koyuyor. Eleştirinin Anatomisi, edebiyat uzamının tüm sakinlerine, özellikle de Türkiye’deki edebiyat eleştirisi çalışmalarına ilham verecek bir armağan olarak görülebilir. Frye, dâhi olup olmadığı meselesini bir yana bırakırsak, beni etkilemeyi sürdürüyor. Frye’ın, Sanatın Büyük Şifresi’ni kırmak için sonsuz bir zamana sahipmişçesine yazdığını gördüğümde, istemeyerek de olsa duygulanıyorum.
Âlimler, Frye’ın yazdığı sayfalarda, yalnızlıklarını hafifleten faydalı nasihatler ve emsaller bulacaklardır.
Harold Bloom
Eleştirinin Anatomisi dünya eleştiri tarihinin ‘klasik’lerinden biridir. Frye’ın bu kitabında kurduğu ya da kurmaya çalıştığı sistematiği benimsemeseniz dahi, kitap birçok şey düşündürecek, zihin açacak, kısacası, edebiyata bakışınızı zenginleştirecektir.
Murat Belge