İsfahan'dan İstanbul'a Hacı Baba'nın Maceraları

İsfahan’dan İstanbul’a Hacı Baba’nın Maceraları ilk yayımlandığı zaman, yazarının İzmir doğumlu bir İngiliz olduğuna inanılmamış, gerçek yazarın James Morier adının arkasına sığınan bir İranlı olduğu iddia edilmişti. Kitabın yayımlandığı 1824’te, İran’ı ve Osmanlı’yı bu kadar bilerek anlatmanın başka türlü mümkün olabileceğine inanmak zordu… Döneminin geleneklerini, zanaatlarını, günlük yaşamını, sevdalarını, aşiret ve saraylarını anlatan bu kitap, İngiltere’nin Doğu’daki etkisi ve kahramanının İstanbul’a uzanan hikâyesiyle, o yılların siyasi panoramasının, macera romanı tadında kara mizah dolu bir hicvidir. Roman, iyiliği ve kötülüğü sorgulamasının yanısıra, Doğu-Batı, İranlı-Osmanlı karşılaştırmasıyla birey ve kimlik sorununu inceleyen felsefi bir boyut da içermektedir. Morier, birinci ağızdan anla-tımını geleneksel “masalcı derviş” rolüyle pekiştirerek esere ayrı bir zenginlik kazan-dırmış, Binbir Gece Masalları’nı çağdaş romana taşıyan bir zincir örmüştür. Yapıtın Farsça çevirisi (1905) İran’da toplumsal eleştiri içeren çağdaş roman anlayışını başlatmıştır. Dilerseniz bu esere epik masalın “Hacı Baba”sı da diyebilirsiniz…