Savaştaki İmparatorluklar 1911-1923

Elinizdeki kitap, Cihan Harbi’ni alışılagelmişin dışında hem daha
geniş bir zaman aralığında hem de daha geniş bir coğrafyada ele
alıyor.  Üç büyük imparatorluğun haritadan silinmesine neden olan
bu savaşı imparatorluklar savaşı olarak tanımlıyor. Ve bu savaşın,
sömürgelerin yalnızca askerî değil, ekonomik ve mali kaynaklarıyla
birlikte katılımıyla nasıl bir dünya savaşına dönüştüğünü inceliyor.
Savaşın cephe gerisindeki etkileri ve Anadolu’da yaşanan katliam ve
mübadeleleri de konuya dahil ediyor. 1911-1923 arasındaki bu büyük
savaşın sonuçları, emperyal çöküşlerle birlikte sömürgesizleştirmenin
başlaması ve bu yöndeki hareketlerin Wilson’ın “kendi kaderini
tayin” hakkıyla yükselmesi; Paris Barış Konferansı’nda bu dağılmış
imparatorlukların çözüm çabaları bağlamında tartışılıyor.
Benito Mussolini,  Avrupa’nın büyük kara imparatorluklarının
dağılması ve deniz imparatorluklarının karşı karşıya kaldığı yeni
zorluklara dair şaşırtıcı derecede endişeli göndermesiyle o çok
ünlenmiş yorumunu yaptı: Il Popolo d’Italia’ya yazdığı makalede, ne
antik Roma’nın çöküşü ne de Napoléon’un yenilgisinin, Avrupa’nın
siyasal haritasındaki mevcut değişimler kadar etkili olduğunda ısrar
etti. “Tüm yeryüzü sarsılıyor. Bütün kıtalar aynı krizle paramparça
oluyor. Bu tufanın etkisiyle sarsılıp titremeyen tek bir kara parçası bile
yok. Eski Avrupa’da insanlar yok oluyor, sistemler çöküyor, kurumlar
yıkılıyor.” Bir kereliğine de olsa, Mussolini haklıydı.