Trablusgarp ve Bingazi'de Hamidiye Alayları

Yakınçağ tarihi alanında ve özellikle II. Meşrutiyet Dönemi üzerine yapmış olduğu titiz ve kapsamlı çalışmalarıyla tanınan Doç. Dr. Nevzat Artuç, elinizdeki bu kitapla II. Abdülhamid Dönemi ile ilgili akademinin ve kamuoyunun pek fazla bilmediği bir konuyu orijinal belgeler yardımıyla açıklığa kavuşturmuştur. Şimdiye kadar sadece Doğu Anadolu ile sınırlı olduğu düşünülen Hamidiye Alayları’nın Trablusgarp ve Bingazi’de de vücuda getirildiği tartışmaya mahal bırakmayacak şekilde ortaya konulmuştur. Artuç, 2013 yılında yayımladığı İttihatçı-Senusi İlişkileri başlıklı araştırmasını tamamlar mahiyette olan çalışmasıyla, Trablusgarp’ın Osmanlı yönetimindeki son kırk yıllık tarihine ışık tutmuştur. Çalışmada Trablusgarp ve Bingazi’de tesis edilen Hamidiye Alayları ile Kuzey Afrika’dan, Orta Afrika’ya kadar uzanan oldukça geniş bir sahadaki Müslüman toplumların emperyalist güçler tarafından yok edilmemesi için sergilenen inanılmaz mücadeleye yer verilmiştir. Bu doğrultuda II. Abdülhamid’in Afrika’daki vahşiyane işgal teşebbüslerine karşı diplomasi, yurt dışı istihbarat çalışmaları, İttihad-ı İslam siyaseti, bayındırlık faaliyetleri ve teşkil edilen Hamidiye Alayları ile eşine az rastlanır bir savunma politikası izlediği gözler önüne serilmiştir. Ayrıca İngiliz, Fransız ve İtalyan gizli örgüt elemanlarının Afrikalı Müslümanlar arasında yaymağa çalıştığı Halife ile ilgili kara propaganda çabalarına fırsat verilmediği, tam tersine Halifenin bölgedeki bütün Müslüman unsurları koruyacak güce sahip olduğu, dolayısıyla İttihad-ı İslâm siyasetinin ne kadar etkili bir silah olduğu ilk kez Artuç’un çalışmasında bu kadar açık ve kesin bir dille anlatılmıştır. Ayrıca şimdiye kadar geniş özetleri ile iktifa edilen Hamidiye Alayları nizamnamelerinin tam metinlerine yer verilmiştir. Bu sayede Doğu Anadolu ile Trablusgarp Hamidiye Alayları’nın mukayese edilme imkânı sağlanmıştır. Trablusgarp ve Bingazi Hamidiye Alayları; II. Abdülhamid Dönemi, harp tarihi, askeri tarih, Afrika tarihi ve Ermeni meselesi ile ilgili çalışmalar için temel başvuru kaynağı olacaktır.