Türkiye'nin Maarif Davası : Bütün Eserleri

Millet bünyesinde inkilâplar mektepte baslar ve her milletin, kendine özel olan mektebi vardir. Millî mektep, zihniyet ve örflerde, metodlan ve müfredatile, terbiye prensipleri ve psikolojik temellerde, hattâ binasinin yapi tarziyle kendini baska niilletlerinkinden ayirir. Bizde vaktiyle medrese millî mektepti. Lâkin milletin ruhu ve içtimaî inkisafim takip edememis ve cihanin fikir ve irfan hayatiyle, baglarim çoktan koparmis oldugundan, oldugu yerde enkaz halinde yikildi, çöktü. Öbür taraftan, Bati'da tekâmül eden insan düsüncesinin seyrini biz kendi âlemimizde devam ettiremedigimizden, açilan yeni mektep, hakikat askinin mabedi olmadi. Parça parça bilme hevesi, evrensel ve ilâhî hakikat askinin yerini tutamazdi. Hakka götüren yol diye kendini hakikata adamak, gerçek mektebin yoludur. Hakikat askina sahip insanlar, cemiyetin içinde çogalmadikça, hakikat aski cemiyet içinde en yüksek ve muhterem yeri tutmadikça ve hakikatin ihtirasi cemaat içerisinde bir umumî cereyan, büyük bir hareket haline gelmedikçe, millî mektep gerçekten var olmiyacaktir.