Sultan II. Abdülhamid ve Diplomasi : Hüseyin Kazım Bey’in Diplomatik Seyahatleri 1882 - 1887

Çok önemli ve seçkin bir çalışma olan bu kitabı hazırlayan Hacer Topaktaş geçtiğimiz günlerde Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Bilimsel Telif ve Çeviri Eser Ödülleri Programı(TEÇEP) 2015 Yılı Ödülü'ne de layık görüldü.

Osmanlı Devleti ile diplomasi arasındaki ilişkinin boyutunun ve mahiyetinin anlaşılması, Avrupa siyasetinin ve diplomasisinin de kavranması bakımından önem arz eder. Son dönem Osmanlı siyasetinin simge ismi Sultan Abdülhamid'in hükümdarlığı süresince yürütülen diplomasi konuları birçok açıdan çok daha derin bir şekilde irdelenmeyi beklemektedir. Elinizdeki bu çalışma 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonraki süreçte, devleti huzursuz eden pürüzler ve yeni sınırlarla beraber ortaya çıkan birtakım problemlerin çözümünde Sultan Abdülhamid'in diplomasi aygıtını ne derece etkin kullandığını Hüseyin Kâzım Bey'in diplomatik seyahatleri boyutunda anlamaya imkan vermektedir.

Ayrıca 1882'de İngilizlerin Mısır'ı işgali, Balkanlar'ın durumu, Ermeni meselesi ve bunlara karşın yürütülen diplomatik hamleler, Sultan Abdülhamid'in mâbeyn kâtiplerinden Hüseyin Kâzım Bey'in bu çalışmaya konu edinilen diplomatik seyahatleriyle de ete kemiğe bürünmüş gözükmektedir. Öyle ki çalışma, çeşitli vesilelerle/bahanelerle ortaya çıkan fevkalade elçilik heyetlerinde görev alan vazgeçilmez bir şahsiyet olarak Hüseyin Kâzım Bey'in gönderildiği ülkelerde gündemdeki sorunlarla ilgili olarak muhtelif diplomatik mahfillerde fikir teatisinde bulunduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda elinizdeki çalışma, Sultan Abdülhamid'in denge siyasetinin şekillenmesine hizmet eden bu gibi elçilik misyonlarının bir kısmına örnek vaka olarak yaklaşmaktadır.

Diğer yandan çalışma, Hüseyin Kâzım Bey'in Almanya, Avusturya, Rusya ve İngiltere'ye seyahatlerini taçlandırdığı ve özenle hazırladığı albümlerini, bunlara eklediği fotoğraf ve gravürleri de söz konusu seyahatlerle beraber ön plana taşıyor. Bu seyahatnameler, içerdiği bilgiler açısından 1882-1887 yıllarının Abdülhamid diplomasisine dair önemli ipuçları sunduğu gibi birinci elden birçok yeni bilgiyi de gün yüzüne çıkarıyor.